به گزارش خبرگزاری «حوزه»، کتاب «احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی» اثری از آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی است که در آن به احکام شرعی موضوعات مختلف زندگی اشاره شده و «حوزه نیوز» به انتشار این احکام در شماره های گوناگون می پردازد .
* مهریه
۱. کلیات مهریّه
سؤال ۵۴۰. آیا تعیین مهریه در عقد دائم واجب است؟
جواب: تعیین مهر در عقد دائم واجب نیست، و بدون آن عقد صحیح است؛ ولی چنانچه بعداً با زن نزدیکی کند باید مهر او را مطابق معمول زن هایی که مثل او هستند، بدهد.
سؤال ۵۴۱. لطفاً پیرامون اقسام سه گانه مهریه؛ «مهر المثل»، «مهر المسمّی» و «مهر السنّه» توضیحی بیان فرمائید.
جواب: منظور از «مهر المسمّی» همان مهری است که در عقد نامبرده می شود و مراد از «مهرالمثل» آن است که مثلاً به هنگام عقد نامی از مهر نبرده اند، در این صورت باید دید مهر امثال آن زن در عرف و عادت چقدر است و به او بپردازند و منظور از «مهر السنّه» مهر حضرت فاطمه زهرا(صلی الله علیه وآله) است، که معروف است پانصد درهم (دویست و پنجاه مثقال نقره مسکوک) بوده است.
۲. مهر السُّنَّه
سؤال ۵۴۲. اگر زنی مهریه خویش را مهر السّنه قرار دهد، آیا معادل آن را طلب دارد، یا مهر المثل بر عهده زوج است؟
جواب: چنانچه طرفین می دانسته اند که مهر السّنه طبق مشهور پانصد درهم نقره است اشکالی ندارد، و باید با پول رایج حساب کنند (۱۰)؛ امّا اگر هر دو، یا یکی از آنها آگاه نبوده اند، احتیاط آن است که در مورد مقدار مهر با هم مصالحه کنند.
سؤال ۵۴۳. از آنجا که در زمان ما درهم سکه دار وجود ندارد، آیا معیار قیمت مهر السّنه، نرخ نقره معمولی و بدون سکه است؟
جواب: در شرایطی که درهم سکه دار وجود ندارد باید فرض را بر این بگیریم که اگر نقره سکه دار و رایج وجود داشت چه اندازه به قیمت آن افزوده می شد؟ سپس اضافه قیمت را بطور تقریبی حساب کنیم و بر آن بیفزائیم و از آنجا که این حکم، یک حکم استحبابی است محاسبات تقریبی در آن ضرر ندارد.
۳. مهر المِثل
سؤال ۵۴۴. بکارت دختری در اثر تصادف زایل شده است. آیا ارش البکاره گرفته می شود، یا مهر المثل؟
جواب: باید مهر المثل بپردازد.
سؤال ۵۴۵. در مواردی که مهرالمثل واجب می شود، آیا حدّاقل یا حدّاکثری وجود دارد؟
جواب: ظاهر این است که در مهرالمثل حدّ معینی نیست، و الاّ مهرالمثل صدق نمی کند، و روایاتی که خلاف آن را بگوید ظاهراً معمول بهای اصحاب نیست.
سؤال ۵۴۶. اگر زنی همسری اختیار کند و آن مرد را برای زن با صفات خوبی توصیف کرده باشند؛ ولی پس از عروسی مرد بگوید: «می خواهی نماز بخوان و نمی خواهی نخوان» و خود مرد نسبت به نماز بی اعتنا و تارک الصّلاة و نسبت به قرآن و امام حسین (علیه السلام) و حضرت ابوالفضل، العیاذ باللّه، هتّاکی کند، در این صورت اگر زن بخواهد از چنین مردی جدا شود، آیا حقّ مهریه دارد؟
جواب: با توجّه به این که فرد مذکور مرتدّ است، ازدواج با او باطل بوده و زن باید فوراً و بدون طلاق از او جدا شود و اگر بدون توجّه به این مسأله عروسی و آمیزش انجام گرفته زن می تواند مهرالمثل را مطالبه نماید.
سؤال ۵۴۷. فقها در ازاله بکارت در اثر ارتکاب زنا، مهر المثل تعیین نموده اند، نحوه محاسبه مهرالمثل چگونه است؟ آیا نحوه پرداخت آن مانند دیه مؤجّل است یا حالّ؟
جواب: مهر المثل مزبور حالّ است، مگر این که شخص مدیون قدرت بر پرداخت نداشته باشد، که در این صورت تقسیط می شود، و نحوه محاسبه آن مراجعه به عرف محل در تعیینِ مقدارِ مهریه چنین زنی است.
۴. مقدار مهریّه
سؤال ۵۴۸. در صورت اختلاف زوجین در مقدار و وصف مهریه، قول کدام یک مقدّم می شود؟ اگر هیچ کدام دلیلی جهت ادّعای خود نداشته باشند چطور؟
جواب: چنانچه زوج مدّعی مقدار کمتر است، قول او پذیرفته می شود، مگر این که دلیلی بر خلاف آن اقامه شود.
سؤال ۵۴۹. در بعضی ازدواج ها مهریه های سنگینی در نظر گرفته می شود که عندالمطالبه نیز می باشد، در حالی که مرد ۵۰۰ هزار تومان هم پول ندارد؛ ولی برای این که ازدواج سر بگیرد، مثلاً ۲۰ میلیون تومان مهرِ پیشنهادی را می پذیرد، و شاید در طول عمر خود به این مبلغ دست نیابد، و از اوّل نیز محرز است که در صورت مطالبه، قادر بر پرداخت چنین مهریه ای نخواهد بود. این نوع ازدواج ها شرعاً چه حکمی دارد؟
جواب: این گونه مهریه ها با چنان قرائنی که ذکر شد، جدّی نیست و جمله عندالمطالبه را باید حمل بر عندالقدره و الاستطاعه کرد. بنابراین، به اجرا گذاشتن این گونه مهریه ها در صورت عدم قدرت جایز نمی باشد.
سؤال ۵۵۰. برادر این جانب ده سال پیش (سال ۶۴) ازدواج نمود و بابت مهریه در عقدنامه چنین نوشته شده است: یک جلد کلام اللّه مجید به هدیه پنج هزار ریال به انضمام یکصد و ده کیلوگرم نمک طعام به ارزش چهار هزار ریال و یک صد گرم ابریشم خالص سبز به ارزش یک هزار ریال و دویست و بیست و پنج گرم طلای خوب و معمول بازار به ارزش فعلی نهصد هزار ریال و تعداد هفتصد (۷۰۰) سکه طلای بهار آزادی به ارزش فعلی بیست و چهار میلیون و پانصد هزار ریال که جمعاً بیست و پنج میلیون و چهارصد و ده هزار ریال می شود. به طوری که ملاحظه می فرمایید مهریه فوق تماماً به پول تبدیل گردیده است و قصد و نیت زوج در زمان عقد همان مبلغ ذکر شده بوده است که توسط عاقد قرائت گردیده و مورد توافق و امضا قرار گرفته است اکنون زن مهریه خود را بر اساس قیمت روز طلب می نماید آیا حقّ با زن است یا شوهر؟
جواب: اگر موقع اجرای صیغه عبارت به همین صورت خوانده شده و قیمت هر یک از این امور بیان شده است مهریه واقعی همان مبلغ ذکر شده می باشد ولی اگر به طور یقین ثابت شود که شوهر قصد قیمت داشته و زن قصد سکه نه قیمت، مهریه مذکور باطل می شود و باید مهرالمثل داده شود.
۵. تنصیف مهریّه
سؤال ۵۵۱. مردی زنی را به عقد خود درآورده، ولی هنوز عروسی نکرده اند، امّا زن از طریق انزال در محل باردار شده است، اگر قبل از عروسی از هم جدا شوند، آیا مهریه تنصیف می شود؟
جواب: هر گاه مرد سبب باردار شدن زن شده، احتیاط واجب آن است که تمام مهر را بدهد؛ هر چند دخول نکرده باشد.
سؤال ۵۵۲. آیا در صورت فوت زوجه قبل از دخول، مهریه وی نصف می شود؟
جواب: تمام مهر را می برد، تنها طلاق است که سبب تنصیف می شود.
سؤال ۵۵۳. آیا آمیزش با زوجه در دوره نامزدی نیز موجب پرداخت مهریه کامل، در فرض متارکه و طلاق می گردد؟
جواب: آری موجب پرداخت مهریه کامل می گردد.
سؤال ۵۵۴. آیا بین باکره و زنان دیگر، در این مورد که دخول باعث مهر کامل و عدم دخول باعث تنصیف مهریه می شود، فرقی هست؟
جواب: فرقی میان باکره و غیر او از این جهت نیست.
سؤال ۵۵۵. دختری با جانبازی که قادر بر نزدیکی نیست، ازدواج می کند. یک هفته پس از تلقیح، کارشان به طلاق می کشد؛ در این مورد لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) مهریّه دختر نصف است، یا تمام؟
جواب: در صورتی که تلقیح بوسیله شوهر انجام نشده باشد، مهریه کامل نمی شود.
ب) آیا برای ازدواج مجدّد، باز هم اجازه پدر لازم است؟
جواب: پس از وضع حمل، اجازه پدر لازم نیست.
ج) آیا این دختر نیاز به عدّه دارد؟ مدّت عده وی چقدر است؟
جواب: عده او وضع حمل است.
د) آیا می تواند با پدر آن جانباز ازدواج کند؟
جواب: جایز نیست.
هـ) اگر زنی با چنان جانبازی ازدواج کند، و پس از تلقیح جدا شود، دخترش می تواند با جانباز ازدواج کند؟
جواب: در صورتی که دخول از سوی جانباز حاصل نشده باشد، اشکالی ندارد.
سؤال ۵۵۶. اگر مردی در شب زفاف به علّت عنن، یا عامداً، به وسیله انگشت، یا شیء مناسب دیگری غیر از آلت رجولیت، بکارت همسرش را زایل نماید، بفرمایید: اولاً: آیا این عمل تعزیر دارد؟ و ثانیاً: آیا این کار در حکم دخول، و زوجه مستحقّ کلّ مهر است؟
جواب: در صورت عدم رضایت زوجه، تعزیر دارد و زوجه مستحقّ کلّ مهر است.
۶. زمان پرداخت مهریّه
سؤال ۵۵۷. شخصی ازدواج می کند و در حین اجرای عقد عالماً و عامداً مهریه ای معین می کنند، که زوج فعلاً توانایی پرداخت آن را به هیچ وجه ندارد، و ممکن است در مدّت طولانی هم نتواند آن را بپردازد. عرفاً هم این گونه مهریه ها را در ذمّه زوج نسیه حساب می کنند، و زوجه هم در موقع اجرای عقد قصد مطالبه ندارد. آیا این گونه مهریه ها در شرع مقدس حالّ است، یا مؤجّل؟
جواب: در فرض سؤال این گونه مهریه ها مؤجّل است.
۷. مسئول پرداخت مهریّه
سؤال ۵۵۸. شخصی که با پدرش زندگی می کرده از دنیا رفته و هیچ گونه مالی از خود نداشته است، آیا مهریه زوجه او بر پدرش می باشد؟
جواب: مهریه زن بر عهده شوهر است، نه پدر؛ مگر این که پدر شوهر آن را تضمین کرده باشد، یا مزد کارهای فرزندش را نداده باشد، و آن مزد به اندازه مهریه یا بیشتر از آن باشد.
سؤال ۵۵۹. پدر داماد قسمتی از مهریه عروسش را بر ذمّه می گیرد، ولی قبل از عروسی و پس از عقد، یعنی هنگامی که می خواستند مهریه را ثبت کنند از تعهّد خود استنکاف می ورزد و داماد مهر را به وجه نقد مصالحه و بر ذمّه خود می گیرد و سپس عروسی واقع می شود، آیا عروس می تواند مدّعی آنچه بر ذمّه پدر شوهر بوده است، شود؟
جواب: اگر موقع خواندن صیغه عقد بر ذمّه گرفته موظّف است بپردازد، و بازگشت جایز نیست.
سؤال ۵۶۰. درتحریرالوسیله و کتاب های فقهی دیگر مذکور است که اگر پدر برای طفل صغیر خود عیال اختیار کند و طفل فقیر باشد، مهریه آن زن به عهده پدر طفل می باشد حال اگر پدر برای فرزند کبیر خود که ناقص عقل و گوش و زبان می باشد و قادر نیست هزینه زندگی خود و همسرش را تأمین کند، عیال اختیار کند مهریه و نفقه این زن بر عهده چه کسی می باشد؟
جواب: ظاهر این است که نفقه بر پدر است واگر مهر نقدی باشد آن هم بر پدر است و در صورتی که بر ذمه زوج باشد می توان انتظار بهبودی مجنون را کشید و اگر بهبود نمی یابد برعهده پدر است.
